HISTORIA:

 

 Współcześnie jedną z popularniejszych form terapii z udziałem zwierząt, animaloterapii jest kynoterapia (dogoterapia), czyli terapia kontaktowa z udziałem psa. Została ona zapoczątkowana przez amerykańskiego psychiatrę dziecięcego Borisa Levisona w 1964 roku. Zauważył on pozytywną zmianę w zachowaniu młodego pacjenta po kontakcie z jego psem. Kontakt ów przyspieszył  proces leczenia pacjenta i usprawnił jego komunikację. Dalsze obserwacje Levisona potwierdziły, że mali pacjenci cierpiący na autyzm bez wysiłku zaprzyjaźnili się z jego psem, podczas gdy nawiązanie kontaktu z drugim człowiekiem sprawiało im duże trudności. Dziecięcy psychiatra swoje obserwacje opublikował w kilku pracach, gdzie po raz pierwszy użył słowa „pet therapy” („pet” znaczy zwierze domowe, głaskać, „therapy” terapia). W Polsce prekursorem wykorzystywania psów w rehabilitacji osób niepełnosprawnych jest Maria Czerwińska- założycielka i prezes fundacji Przyjaźni Ludzi i Zwierząt „CZE-NE-KA”. To właśnie ona zaproponowała i upowszechniła termin „dogoterapia” (ang. dogtherapy = „dog”- pies, „therapy”- terapia). Duży wkład w propagowanie i ustandaryzowanie terapii z udziałem psa w Polsce ma także Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne, które  wprowadziło termin kynoterapia. Obecnie w Polsce funkcjonują obydwie powyższe nazwy terapii kontaktowej z udziałem psów: dogoterapia i kynoterapia. Obydwa terminy i instytucje opierają się na doświadczeniach i opracowaniach Delta Society, organizacji która jako jedna z pierwszych wypracowała standardy pracy z psem.

 

DEFINICJA:

 

Zajęcia z udziałem psa – kynoterapia, dogoterapia, canisterapia itd., zdobywają coraz większą popularność ze względu na swoją wysoką efektywność. Nie wszyscy wiedzą, że opracowano standardy prowadzenia tego typu zajęć, pozwalające zapewnić bezpieczeństwo i efektywność. 

Dogoterapia – Terapia z udziałem psa czyli metoda wzmacniająca efektywność rehabilitacji, zajęć psychopedagogicznych ,w której motywatorem jest odpowiednio wyszkolony pies, prowadzony przez wykwalifikowanego terapeutę. Pomaga w usprawnianiu dzieci, dorosłych a także osobom starszym czy zagubionym w zachowaniu lub nawiązywaniu kontaktów ze światem zewnętrznym.

Podczas zajęć terapeutycznych z udziałem psa (dogoterapii) można realizować następujące cele:

  • zwiększenie poczucia bezpieczeństwa,
  • pobudzanie zmysłów: wzroku, słuchu, dotyku i węchu,
  • wydłużenie czasu koncentracji uwagi,
  • umożliwianie rozpoznawania części ciała człowieka i psa,
  • rozwijanie myślenia przyczynowo- skutkowego,
  • zmniejszenie nadwrażliwości na bodźce dotykowe,
  • podejmowania różnych form działań ruchowych w obecności psa i w kontakcie z nim,
  • umożliwianie relaksacji w obecności psa,
  • ułatwianie nawiązanie kontaktu,
  • wyzwalanie potrzeby spontanicznej komunikacji,
  • umożliwianie nabywania umiejętności związanych z karmieniem psa,
  • niwelowanie blokady lęków przed psami ( Kynofobia)
  • rozwijanie funkcji opiekuńczych,
  • rozwijanie spostrzegawczości,
  • poszerzenie zakresu ruchu,
  • wytwarzanie swoistej więzi człowiek – zwierzę.

 

Kynoterapia obejmuje rehabilitację:

  • zaburzeń strefy psychicznej i emocjonalnej
  • zaburzeń strefy fizycznej
  • zaburzeń strefy intelektualnej
  • zaburzeń strefy społecznej

Zajęcia mogą być prowadzone indywidualnie bądź grupowo w formie zabaw ruchowych, gimnastyki, zajęć terapeutycznych/dydaktycznych.

 

Zajęcia terapeutyczne z udziałem psa u osób dorosłych dotkniętych m.in. choroba taką jak:

 

  • Choroba Alzheimera,
  • Demencja Starcza
  • Stwardnienie rozsiane
  • Choroba Parkinsona
  • Uszkodzenie słuchu i wzroku
  • Udar mózgu

 

 

Zajęcia terapeutyczne z udziałem psa u dzieci, m.in.

  • Trisomia 21
  • Autyzm
  • Porażenie Mózgowe
  • ADHD
  • Niewidomych
  • Głuchoniemych
  • Nowotwory
  • Zaburzenie mowy/Afazja
  • Niedowład kończyn
  • Wady Postawy
  • Zaburzenia Lękowe

 

Zajęcia terapeutyczne/edukacyjne z udziałem psów są także skierowane do osób zdrowych.

 

Przeciwwskazania do kynoterapii. W kynoterapii nie może wziąć udziału każdy pacjent i są do niej także pewne przeciwwskazania. Nie można ponadto określić pełnej listy dysfunkcji oraz chorób, które mogą być rehabilitowane tego typu metodą terapeutyczną, gdyż dziedzina ta jest wciąż w sferze badań i lista takich przypadłości stale się wydłuża.

Należy też pamiętać, że niektórzy ludzie dorośli oraz dzieci odczuwają strach przed psami (kynofobia). Dlatego w razie stwierdzenia kynofobii, pierwszy etap rehabilitacji powinien objąć zespół działań mających na celu przełamanie lęku przed psem. Dopiero po jego pozytywnym zakończeniu można przystąpić do właściwej rehabilitacji.

 

Przeciwwskazania do kynoterapii są: alergia na sierść psa, choroby skórne i otwarte rany, choroby infekcyjne, pasożyty, podwyższona temperatura ciała.

 

 

FORMY:

 

Istnieją trzy formy zajęć, które zostały zdefiniowane przez pionierskie stowarzyszenia o zasięgu międzynarodowym i krajowym nieustannie wiodące prym w dziedzinie terapii z udziałem zwierząt: Amerykańskie Delta Society, Europejskie Assistance Dogs Europe oraz Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne:

 

1)      AAA (Animal Assisted Activity) – Spotkanie z psem (SP)

 

Są to zajęcia, które mają na celu stworzenie pozytywnego kontaktu pomiędzy dzieckiem a psem. W trakcie spontanicznej radosnej zabawy ukierunkowanej przez dogoterapeutę, dzieci przyzwyczajają się do kontaktu z psem głaszcząc go, wydając polecenia. Zajęcia SP mają za zadanie dostarczenie dziecku pozytywnego ładunku emocjonalnego i satysfakcji z obcowania
z czworonożnym przyjacielem. Spotkania z psem przełamują lęki w kontaktach z otoczeniem, stymulują rozwój zmysłów, pobudzają aktywność, pozwalają dzieciom oderwać się od często stałej
i dla nich monotonnej rzeczywistości. W zależności od potrzeb zajęcia te mają  formę spotkań indywidualnych lub pracy grupowej.

Nie wymagają dokumentacji.

 

2)      AAE (Animal Assisted Education)- Edukacja z psem (EP)

To forma zajęć usprawniająca sferę intelektualną i poznawczą. Odpowiednio przygotowany pies uczestniczy aktywnie w zajęciach motywując do nauki.

Zajęcia te opierają się na uprzednio przygotowanym programie zajęć dostosowanym do potrzeb i możliwości uczestników zajęć oraz obowiązującej Podstawy Programowej.

 

Dziecko chętniej zapamiętuje treści, których bohaterem jest jego przyjaciel- pies. EP pomaga również osobom o obniżonej percepcji lub niechęci (z różnych powodów) do przyswajania wiedzy.

Wskazana jest ewaluacja i dokumentacja zajęć.

 

Zajęcia prowadzone są grupowo lub indywidualnie przez zespół kynoterapeutyczny (pies i kynoterapeuta). Mają one określony program nauczania.  Wskazana jest ewaluacja i dokumentacja zajęć.

 

 

3)      AAT (Animal Assisted Therapy)- Wspomaganie terapii z psem (TP)

Są to zajęci  mające określony cel i zestaw ćwiczeń układanych najczęściej w porozumieniu ze specjalistami (lekarzami, rehabilitantami itd.). Mają na celu poprawę funkcjonowania fizycznego, społecznego, emocjonalnego i poznawczego uczestnika zajęć. Są dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości uczestnika. Mogą przybierać formę zajęć grupowych, jednak bardziej zalecane są zajęcia indywidualne. Są w pełni dokumentowane, aby móc sprawdzać skuteczność i dobór metod oraz stopniować trudności.

Są to ćwiczenia z zakresu kompleksowej rehabilitacji ukierunkowane na konkretny, zaplanowany wcześniej cel, do których metodyka jest układana w porozumieniu ze specjalistą (np. lekarzem prowadzącym, rehabilitantem, psychologiem). Charakteryzują się indywidualnym podejściem do każdego dziecka, jego możliwości i potrzeb. TP jest dokumentowana. Najkorzystniejszą formą tych zajęć są ćwiczenia indywidualne lub w bardzo małych grupach.

Dlaczego właśnie pies zyskał szczególną pozycję wśród zwierząt używanych w terapii ?

Psy posiadają naturalną umiejętność nawiązywania bliskiego kontaktu  z człowiekiem.
Łatwo i szybko się uczą, znakomicie odnajdując się przy tym w zmiennych sytuacjach. Posiadając odpowiednio wyselekcjonowanego i wyszkolonego psa, można prowadzić zajęcia w miejscu przebywania dziecka. Ponadto prowadzenie zajęć rehabilitacyjnych możliwe jest bez specjalistycznego wyposażenia (np. basenu).

Głaskanie psa sprzyja relaksowi. Pies nie ocenia i nie stawia warunków. Akceptuje wszystkie nasze nastroje i emocje, zawsze wysłucha – nigdy nie krytykuje. To sprzyja wzrostowi poczucia własnej wartości u dziecka.

Bliski kontakt z psem sprzyja empatii, czyli rozumieniu uczuć i motywów działań innych ludzi, poprzez identyfikację z nimi. Pomiędzy dzieckiem i psem nawiązuje się nić sympatii, co budzi chęć opieki nad kochanym pupilem, ustalają się pozytywne rytuały zachowań, przenoszone później przez dziecko do funkcjonowania w społeczeństwie.

Łatwiej jest wyeliminować negatywne zachowania, gdy dla psa podopieczny jest w stanie zmienić swoje nawyki. Pies nie zwraca uwagi na niedoskonałości wyglądu, mowy czy ruchów, nie wyznacza reguł i granic, reaguje na każdy sygnał i próbę nawiązywania kontaktu. Pozwala realizować wszelkie pomysły, pilnie zwracając uwagę na to, co dziecko mówi czy robi.

Kynoterapia wkracza też w momencie, gdy rehabilitacja klasyczna nie może zdopingować dziecka do następnego wysiłku. Kontakty z psem dają poczucie bezpieczeństwa i pewności siebie, jak również poczucie przynależności oraz ufności do świata. Zajęcia z odpowiednio przygotowanym psem pobudzają w naszych dzieciach sfery fizyczne, stymulującą rozwój motoryki dużej i małej (precyzyjnej), w zależności od potrzeb zmniejszają nadwrażliwość na bodźce odwrażliwiając strefy sensoryczne lub przeciwnie- zwiększają wrażliwość pobudzając ich aktywność.